Zobacz wodę – artykuł

Czy wyobrażasz sobie życie na Ziemi bez wody? Raczej nie. Jest przecież niezbędna do życia roślin, zwierząt i ludzi.  Woda jest również surowcem, którego nie da się zastąpić inną substancją w wielu dziedzinach życia. Bez niej nie jest również w stanie poradzić sobie żadna gospodarka na świecie. Należy więc zadać sobie pytanie, ile jej jest i czy człowiek nie zużywa jej zbyt wiele. Czy ją szanuje? Czy wie, gdzie jest ukryta w naszych konsumenckich wyborach? Jednym słowem czy na co dzień dostrzega wodę, i czy docenia jej znaczenie.

Zasoby wodne świata

Nasza hydrosfera, czyli ogół wód na Ziemi ma objętość 1,46 miliardów kilometrów sześciennych. Gdyby ją oddzielić od naszej planety, to utworzyłaby kulę o średnicy 1407 km. Jednak 96,5% spośród nich to wody mórz i oceanów, a kolejny jeden procent to również solanki.  Zatem wody słodkie, czyli te zdatne do picia, to jedynie 2,5% hydrosfery. Większość wód słodkich związana jest w lodowcach i lądolodach, a sam lodowiec antarktyczny to ponad 60% wód słodkich na Ziemi. Około 30% wód słodkich to wody podziemne, a na pozostałe typy wód (wieczna zmarzlina i lód gruntowy, wody jezior, wilgoć glebowa, wody mokradeł, rzek, atmosferyczna i w organizmach żywych) przypada jedynie 1,2% wód słodkich (0,03% hydrosfery). Woda w jeziorach świata stanowi 0,25% wód słodkich (91,5 tys. km3), a woda w rzekach to zaledwie 0,006% (średnio 2150 km3).

Odnawialne zasoby wodne

Dla ekosystemów lądowych   i gospodarki człowieka bardzo ważne są odnawialne zasoby wodne. Ich ilość mierzy się  przede wszystkim wielkością całkowitego odpływu wody rzekami do mórz i oceanów. Według FAO (Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa) średnioroczne, światowe zasoby odnawialne wód mają objętość 43764 km3. To jest 0,12% wód słodkich, czyli zaledwie 0,003% hydrosfery (kula wody o średnicy 43,73 km). Są one nierównomiernie rozmieszczone na poszczególnych kontynentach. Największe zasoby wodne mają Azja i Ameryka Południowa – po 28%, następnie Ameryka Północna (17%), Europa (15%), Afryka (9%) i Australia z Oceanią (2%). Jednak wielkość odnawialnych zasobów wodnych niewiele nam powie, gdy nie wiemy na ile osób one przypadają. Obecnie, czyli w lutym 2021 roku, na świecie żyje ponad 7,8 miliarda ludzi i najprawdopodobniej ich liczba przekroczy 8 miliardów pod koniec przyszłego roku. Gdy uwzględnimy liczbę ludności świata, to możemy mówić o odnawialnych zasobach wody w przeliczeniu na mieszkańca. Średnia światowa wynosi obecnie 7413 m3/rok na mieszkańca, a dla krajów Unii Europejskiej 4000 m3/rok. Na tym tle zasoby wodne Polski w przeliczeniu na mieszkańca wypadają skromnie, wynosząc jedynie 1597 m3/rok. Takie zasoby wodne naszego kraju dają nam 127. miejsce na 172 kraje, a w UE piąte miejsce od końca przed Czechami, Danią Cyprem i Maltą. Na świecie niektóre kraje strefy suchej mają większe zasoby wodne w przeliczeniu na mieszkańca niż Polska! Są to między innymi: Niger, Czad, Sudan czy Australia. Wynika to ze stosunkowo niewielkich zasobów wodnych Polski oraz niskiej gęstości zaludnienia krajów strefy suchej.

Co to jest stres wodny

Skoro już wiemy jakie są zasoby wodne i ile ich przypada na mieszkańca, to warto zastanowić się nad tym, w jakim stopniu je wykorzystujemy. Wskaźnikiem, który nam o tym mówi, jest stres wodny. Jest to stosunek wielkości poboru wód do wielkości ich zasobów odnawialnych. Jest wyznaczany w procentach dla każdego kraju lub regionu. Wydzielono pięć klas stresu wodnego w zależności od stopnia wykorzystania odnawialnych zasobów wodnych: niska, gdy pobór  jest mniejszy niż 10% zasobów, średnia niska, gdy pobór jest mniejszy niż 10-20% zasobów, średnia wysoka to wartość 20-40% zasobów, wysoka (40-80%) i ekstremalnie wysoka, kiedy pobór jest powyżej 80% zasobów. Do krajów zaliczonych do najwyższej klasy, gdzie stres wodny osiąga wysokie wartości zostały zaliczone na przykład obok krajów Bliskiego Wschodu; Indie, Pakistan, czy Botswana, zaś do klasy wysokiej większość krajów strefy suchej, w tym Maroko, Egipt, Turcja, czy Meksyk. Polski stres wodny zaliczony jest do klasy średniej niskiej, ponieważ u nas pobór wody stanowi 17% zasobów odnawialnych. Ten odsetek może się jednak zwiększyć na skutek zmian klimatu, które prowadzą do zmniejszania się zasobów wodnych naszego kraju.

___

Sylwester Kraśnicki, dr Nauk o Ziemi, hydrogeolog, konsultant Fundacji Nasza Ziemia ds. śladu wodnego.

Sylwester Krzysztof Kraśnicki – doktor nauk o Ziemi w zakresie hydrogeologii. Stopień naukowy doktora uzyskał w 2007 roku na Uniwersytecie Wrocławskim. W latach 2006-2008 brał udział w projekcie naukowym Programu Ramowego UE – FOOTPRNT zajmującego się zagrożeniem wód podziemnych i powierzchniowych przez pestycydy. Obszary zainteresowań: wpływ zmian klimatu na wody podziemne, zasilanie wód podziemnych, migracja zanieczyszczeń w wodach podziemnych, oddziaływanie kopalń odkrywkowych i podziemnych, ferm, składowisk oraz innych inwestycji na wody podziemne. Od 2014 roku właściciel firmy LECTURER Sylwester Kraśnicki sporządzającej ekspertyzy hydrogeologiczne dla organizacji pozarządowych oraz samorządów w Polsce i za granicą. 

___

Fundacja Nasza Ziemia jest Partnerem Merytorycznym marki Vanish w kampanii pt.” Noś ubrania dłużej wodę zostaw naturze”. Chcemy wspólnie z naszym Partnerem uświadomić nam wszystkim jak ważnym elementem naszych ubrań jest ślad wodny powstający w procesie produkcji i jaki ma to związek z kurczącymi się zasobami wody na naszej planecie. Będziemy również inspirować do proekologicznych nawyków zmniejszających nadmierny konsumpcjonizm i motywować do większej troski o posiadane już ubrania, bowiem kupowanie wciąż nowych, obok wpływu na zasoby wody, przyczynia się również do generowania kolejnych odzieżowych odpadów. Wierzymy, że kampania wielu z nas pomoże inaczej spojrzeć na własne szafy i zachowania, co w efekcie przełoży się na poprawę kondycji Matki Ziemi.