Wiedza to potęgi klucz

Cyfrowy świat oferuje nam niespotykane dotąd możliwości, ułatwia życie zawodowe i prywatne, bawi i uczy. Wraz z rozwojem cyfrowego świata rozwija się także świat technologii, a tym samym rośnie liczba elektroodpadów. To zrozumiałe, że potrzebujemy korzystać z najnowszych rozwiązań i coraz to nowszych sprzętów, jednak tej potrzebie powinna również towarzyszyć świadomość oraz wiedza związana z poprawnym zagospodarowaniem niepotrzebnego już lub zużytego sprzętu. To nie wymagające wysiłku zachowania, które każdy z nas może wykonać w trosce o planetę i przyszłe pokolenia.

Nasze potrzeby kontra potrzeby Planety

Jeśli weźmiemy pod uwagę, że co czwarty Polak korzysta z więcej niż jednego smartfona (28%), a aż 60% użytkowników telefonów ma aparat młodszy niż 1.5 roku to okaże się, że zarówno sprzętu jak i akcesoriów jest w obiegu naprawdę dużo. Tę informację potęguje fakt, iż jako powody wymiany telefonów komórkowych na nowe, wskazujemy: awarie (44%); zniszczenie (36%), brak wsparcia technologicznego ze strony producenta (25%) a w 31 procentach przypadków jest to po prostu atrakcyjna oferta. Co ciekawe, jak podaje Smart Barometr 2022, aż 40% respondentów chciałoby wymienić swój telefon częściej nić co dwa lata! I nie byłoby w tym nic złego, gdyby nie fakt, że jak wskazują eksperci mamy ciągle za mało wiedzy na temat elektrośmieci i ich wpływu na losy Matki Ziemi. Zatem istnieje paląca potrzeba stałego edukowania społeczeństwa na temat tego, czym są elektrośmieci i jak należy z nimi postępować.

Surowce, nie śmieci!

Elektrośmieci, w tym oczywiście telefony komórkowe, to ukryte i niedostępne na co dzień dla naszych oczu, prawdziwe skarby. Zatem najprostszym i jednocześnie najbardziej ekologicznym sposobem na odnalezienie ich i ponowne wykorzystanie, jest oddanie niepotrzebnego lub zużytego sprzętu do recyklingu. Umożliwi to bezpieczne dla środowiska przetworzenie i jednocześnie ponowne zagospodarowanie surowców w nim zawartych. Taki niepotrzebny już nam telefon można oddać w istniejącym w każdej gminie PSZOKu, czyli Punkcie Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych, MSZOKu (wersji mobilnej punktu) lub Ekoporcie. Można również skorzystać z punktów skupu złomu pamiętając, aby sprawdzić, czy są one wpisane w rejestr firm zbierających elektroodpady, aby nie trafiły na składowiska odpadów w Azji lub Afryce Zachodniej, które to regiony są głównymi odbiorcami tego rodzaju śmieci. Można też skorzystać ze zbiórek organizowanych przez recyklerów, czyli firm specjalizujących się w recyclingu i utylizacji elektrośmieci, kierując się tworzonymi przez nich mapami z oznaczonymi punktami zbiórki elektroodpadów. Od stycznia 2023 znajdziemy też specjalne pojemniki na stare telefony w każdym salonie T-Mobile, który dodatkowo razem z Fundacją Nasza Ziemia prowadzi kampanię edukacyjną „Planeta Ma Znaczenie”. Lista punktów, w których znajdują się pojemniki na zużyte telefony komórkowe wraz z mapką znajduje się na stronie www.planetamaznaczenie.pl. Doskonałym sposobem jest również skorzystanie z okazjonalnych zbiórek prowadzonych przez różnego rodzaju Fundacje i Stowarzyszenia, np. w formie festynów czy akcji recyklingowych. Na uwagę zasługują również, coraz bardziej popularne w naszym kraju – dedykowane selektywnej zbiórce elektrośmieci pojemniki, do których możemy wrzucać małogabarytowy ZSEE, o wymiarach nieprzekraczających 50 cm. Warto więc, idąc na spacer rozejrzeć się wokół.

A co na to prawo?

O tym jak ogromny problem stanowi zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny (ZSEE) mówią nie tylko statystyki, ale fakt wprowadzania coraz większej ilości regulacji prawnych określających zasady ich właściwego zagospodarowania. Pierwsze przepisy mające na celu zmniejszenie negatywnego wpływu na środowisko i ludzi ZSEE pojawiły się w UE w 2002 roku, a po licznych zmianach wprowadzających bardziej rygorystyczne podejście w zakresie ich selektywnej zbiórki i odzysku, od 2012 r. obowiązują jako Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (2012/19/UE). Celem dyrektywy jest przyczynianie się do zrównoważonej produkcji i konsumpcji poprzez ograniczenie ilości ZSEE, ich ponowne użycie i recykling, wydajne wykorzystywanie zasobów oraz odzysk cennych surowców wtórnych. W Polsce kwestie zasad postępowania ze ZSEE określa ustawa z 11 września 2015 roku (Dz. U. z 2015 r. poz. 1688). Zgodnie z nią wszyscy wprowadzający na rynek sprzęt są zobowiązani do zbierania zużytego sprzętu, w wysokości nie mniej niż 40% średniorocznej masy sprzętu wprowadzonego do obrotu. Ustawa zobowiązuje również duże sklepy (pow. sprzedaży powyżej 400 m2) do nieodpłatnego przyjęcia małogabarytowego zużytego sprzętu pochodzącego z gospodarstw domowych, nawet bez konieczności zakupu nowego urządzenia. Jak ważne są działania mające na celu ograniczenie produkcji tego typu odpadów można zauważyć chociażby na przykładzie zatwierdzonych przez Parlament Europejski (PE) przepisów dotyczących unifikacji portów do ładowarek. Do końca 2024 roku wszystkie telefony komórkowe, tablety i aparaty fotograficzne sprzedawane w Unii Europejskiej będą musiały być wyposażone w port USB typu C. PE szacuje, że nieużywane i wyrzucone urządzenia ładujące generują 11 000 ton e-odpadów rocznie! Cały czas trwają również prace nad tym, aby podnosić jakość oferowanych do sprzedaży sprzętów, by służyły nam jak najdłużej lub by ich naprawa nie była czymś niemożliwym. Zatem mamy po stronie producentów i sprzedawców prawo do wprowadzenia coraz to bardziej atrakcyjnej oferty, ale też i obowiązek zadbania o zużyty, wcześniej sprzedany sprzęt.

Morze możliwości

Co więc można zrobić, kiedy wysłużony telefon odmówił posłuszeństwa lub nie spełnia już naszych wymagań? Możliwości jest wiele i tylko od nas zależy, z której z opcji skorzystamy. Po pierwsze, powinniśmy zadbać o ten sprzęt, który już mamy by służył jak najlepiej i jak najdłużej. Jeśli już z niego nie korzystamy, ale jest sprawny, oddajmy komuś bliskiemu lub potrzebującemu. Można też przekazać telefon na różnego rodzaju akcje społeczne. W ten sposób robimy coś dobrego dla społeczeństwa i dla planety. Sprawny sprzęt możemy wymienić lub wypożyczyć w punkcie sprzedaży lub sklepie ze sprzętem RTV i AGD zaś zepsuty spróbujmy naprawić w autoryzowanym serwisie. Niesprawny i nie do użytku, powinniśmy poprawnie zutylizować przekazując w dedykowanych do tego celu punktach; na przykład w salonach T-Mobile.  Możemy również swój niepotrzebny telefon najzwyczajniej sprzedać. Najmniej wartościowe i uzasadnione jest przechowywanie zużytego lub niepotrzebnego sprzętu w szufladach. Chomikowane w domu i pokrywające się kurzem sprzęty nie tylko nie służą nam, ale nie przysłużą się dobru wspólnemu. Zwłaszcza przy tylu możliwościach ich poprawnego zagospodarowania, które chronią zasoby naszej ziemi i środowisko naturalne, a tym samym nasze zdrowie i przyszłych pokoleń.

Artykuł został opracowany przez Ekspertkę Fundacji Nasza Ziemia w ramach kampanii „Planeta ma Znaczenie!”  Razem z T-Mobile wierzymy, że każdy mały krok ma znaczenie, dlatego w toku kampanii będziemy zachęcać do wspólnego sprzątania świata z nieużywanych sprzętów elektronicznych. Zebrane podczas akcji urządzenia wesprą finansowo działalność misyjną Fundacji Nasza Ziemia.  Każdy zebrany sprzęt elektroniczny ma znaczenie! Razem możemy więcej!

___

Elwira Katarzyna Wróblewska

Dr hab. nauk technicznych w dyscyplinie technologia chemiczna, prof. Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie na Wydziale Technologii i Inżynierii Chemicznej, chemik i technolog chemiczny, ekspertka Fundacji Nasza Ziemia. Absolwentka Wydziału Technologii i Inżynierii Chemicznej Politechniki Szczecińskiej na kierunku Ochrona środowiska ze specjalizacją Analityka w ochronie środowiska. Pracę doktorską obroniła w 2002 roku, a stopień doktora habilitowanego uzyskała w 2018. Główne obszary jej zainteresowań naukowych to rozwijanie metod analitycznych, ze szczególnym uwzględnieniem metod spektralnych, a także elektrochemicznych i matematycznych, które mogą znaleźć zastosowanie w laboratoriach przemysłowych, badania nad związkami wykazującymi właściwości solwatochromowe oraz nad zjawiskiem dyfuzji w tworzywach sztucznych, w tym w polimerach biodegradowalnych.